Jarosław Iwaszkiewicz
1894-1980
Jarosław Iwaszkiewicz to poeta, powieściopisarz, ale przede wszystkim mistrz „długiego opowiadania”, którym zasłynął w zbiorowej świadomości nie tylko Polaków, ale również wielu ludzi z kręgu kultury zachodnioeuropejskiej. Iwaszkiewicz to człowiek kultury, bo przecież głębokim nietaktem byłoby sprowadzenie jego barwnego życia jedynie do sfery literackiej.
Urodził się na Ukrainie w Kalniku jako potomek powstańca styczniowego. Z powodu zawirowań wojennych nie ukończył studiów wyższych rozpoczętych w Kijowie. Od roku 1918 jakże ważnego dla Polski związany z najgłośniejszą grupą poetycką polskiego dwudziestolecia międzywojennego – Skamandrem.
W okresie II wojny światowej jego dworek w Stawisku stał się ostoja polskości, a także miejscem schronienia dla wielu artystów i literatów, którzy dzięki gościnności naszego patrona przetrwali czasy okrucieństwa i pogardy.
Po wojnie włączył się w odbudowę polskiej kultury, głownie poprzez tworzenie i redagowanie pism literackich, takich jak: „Życie literackie”, „Nowiny Literackie”, publikowanie w „Odrodzeniu”, „Kuźnicy”. Przez wiele lat był prezesem Związku Literatów Polskich, działał aktywnie w Pen Clubie. Od 1955 aż do śmierci był redaktorem naczelnym „Twórczości”.
Chociaż Jarosław Iwaszkiewicz nigdy nie grał pierwszych skrzypiec na polskiej scenie literackiej był laureatem wielu prestiżowych nagród w tym trzech nagród państwowych I stopnia (1952, 1954, 1970) został uhonorowany najwyższym odznaczeniem literackim bloku państw socjalistycznych Międzynarodową Nagrodą Leninowską, a także nominowany i to dwukrotnie do Literackiej Nagrody Nobla.
Jarosław Iwaszkiewicz to pisarz łączący w swoim dorobku literackim elementy kultury wschodu i zachodu, ale przede wszystkim autor czerpiący z dorobku kultury XIX wieku, w najlepszym rozumieniu tego słowa. Pisarz niebojący się mówić o sprawach bliskich naturze człowieka o jego pragnieniach i lekach, o tęsknocie i pożądaniu. Iwaszkiewicz to piewca polskiej tradycji, bez niego jak pisze German Ritz ( wybitny krytyk, interpretator i badacz twórczości Iwaszkiewicza) dwudzieste stulecie byłoby niepełne. Jego narodziny w 1894 zbiegają się z początkiem Młodej Polski, a śmierć ze zwycięstwem „Solidarności” w 1980 roku.
Jarosław Iwaszkiewicz to twórca wszechstronny – autor powieści Sława i chwała, Czerwone tarcze, Zmowa mężczyzn, zbiorów poetyckich, dramatów Lato w Nohat, Maskarada ale przede wszystkim takich opowiadań jak Panny z Wilka, Brzezina, Matka Joanna od Aniołów, Młyn nad Lutynią, Stara cegielnia, Ikar, Kochankowie z Marony. O nieprzemijających wartościach jego twórczości niech stanowi to, że stała się ona inspiracją dla współczesnego kina – ekranizacja Brzeziny i Panien z Wilka przez Andrzeja Wajdę Zmarł 2 marca 1980 roku w Warszawie, jako jeden z najciekawszych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych pisarzy polskich XX wieku – wielki humanista. Ostatnim życzeniem Jarosława Iwaszkiewicza była prośba o pochówek w mundurze górniczym.